Hukum Beramal Dengan Hadis Dha’if
(Oleh: H. Abdul Somad, Lc., MA. (Profil
Dosen Ilmu Hadis Universitas Islam Negeri Sultan Syarif Kasim Riau
Imam as-Suyuthi menyebutkan dalam Tadrib ar-Rawy fi Syarh Taqrib an-Nawawi
Boleh meriwayatkan dan mengamalkan hadits Dha’if, dengan syarat
1. Bukan pada masalah Aqidah; tentang sifat Allah, perkara yang boleh dan mustahil bagi Allah, penjelasan firman Allah Swt
2. Bukan pada hukum halal dan haram. Boleh pada kisah-kisah, f adha’il (keutamaan) amal dan nasihat
3. Tidak terlalu dha’if ; perawinya bukan kadzdzab (pendusta), tertuduh sebagai pendusta atau terlalu banyak kekeliruan dalam periwayatan4. Bernaung di bawah hadits shahih5. Tidak diyakini sebagai suatu ketetapan, hanya sebagai bentuk kehati-hatian
Teks lengkapnya[1]
(ورواية ما سوى الموضوع من الضعيف والعمل به من غير بيان ضعفه في غير صفات الله تعالى) ، وما يجوز ويستحيل عليه، وتفسير كلامه، (والأحكام كالحلال والحرام، و) غيرهما، وذلك كالقصص وفضائل الأعمال والمواعظ، وغيرها (مما لا تعلق له بالعقائد والأحكام) .في الحلال والحرام شددنا، وإذا روينا في الفضائل ونحوها تساهلنا.
تنبيه
لم يذكر ابن الصلاح والمصنف هنا، وفي سائر كتبه لما ذكر سوى هذا الشرط، وهو كونه في الفضائل ونحوها، وذكر شيخ الإسلام له ثلاثة شروط: أحدها: أن يكون الضعف غير شديد، فيخرج من انفرد من الكذابين والمتهمين بالكذب، ومن فحش غلطه، نقل العلائي الاتفاق عليه.
الثاني: أن يندرج تحت أصل معمول به.
الثالث: أن لا يعتقد عند العمل به ثبوته، بل يعتقد الاحتياط.
وقال: هذان ذكرهما ابن عبد السلام وابن دقيق العيد
وقيل: لا يجوز العمل به مطلقا، قاله أبو بكر بن العربي.
وقيل: يعمل به مطلقا، وتقدم عزو ذلك إلى أبي داود وأحمد، وأنهما يريان ذلك أقوى من رأي الرجال.
وعبارة الزركشي: والضعيف مردود ما لم يقتض ترغيبا، أو ترهيبا، أو تتعدد طرقه، ولم يكن المتابع منحطا عنه
وقيل لا يقبل مطلقا.
وقيل: يقبل إن شهد له أصل، واندرج تحت عموم. انتهى.
ويعمل بالضعيف أيضا في الأحكام، إذا كان فيه احتياط.
Contoh: Hadits Doa Buka Puasa
عن معاذ بن زهرة أنه بلغه أن النبي صلى الله عليه وسلم كان إذا أفطر قال اللهم لك صمت وعلى رزقك أفطرت
Dari Mu’adz bin Zuhrah: telah sampai kepadanya bahwa ketika berbuka Rasulullah Saw mengucapkan: Ya Allah untuk-Mu puasaku dan atas rezeki-Mu aku berbuka
Komentar Syekh al-Albani
إسناده ضعيف مرسل؛ معاذ هذا تابعي مجهول، وبالارسال أعله
الحافظ المنذري
Sanadnya dha’if mursal, status Mu’adz ini adalah seorang tabi’i majhul. Disebabkan mursal dijadikan ‘illat oleh al-Hafizh al-Mundziri[2]
Syekh Ibnu ‘Utsaimin Membolehkan Doa yang Didha’ifkan Syekh al-Albani
إن وقت الإفطار موطن إجابة للدعاء، لأنه في آخر العبادة، ولأن الإنسان أشد ما يكون غالباً من ضعف النفس عند إفطاره، وكلما كان الإنسان أضعف نفساً،وأرق قلباً كان أقرب إلى الإنابة والإخبات إلى الله عز وجل، والدعاء المأثور: «اللهم لك صمت، وعلى رزقك أفطرت» ومنه أيضاً قول النبي عليه الصلاة والسلام: «ذهب الظمأ وابتلت العروق وثبت الأجر إن شاءالله»
Sesungguhnya waktu berbuka adalah waktu terkabulnya doa, karena waktu berbuka itu waktu akhir ibadah, karena biasanya manusia dalam keadaan sangat lemah ketika akan berbuka, setiap kali manusia dalam keadaan jiwa yang lemah, hati yang lembut, maka lebih dekat kepada penyerahan diri kepada Allah Swt. Doa yang ma’tsur adalah
اللهم لك صمت، وعلى رزقك أفطرت
“ Allahumma laka shumtu wa ‘ala rizqika af thartu”
“Ya Allah, untuk-Mu aku berpuasa dan atas rezeki-Mu aku berbuka”
Juga sabda Rasulullah Saw
ذهب الظمأ وابتلّت العروق وثبت الأجر إن شاء الله
“Dzahaba azh-Zhama’u wabtallati al-‘Uruqu wa tsabata al-Ajru insya Allah”
“Dahaga telah pergi, urat-urat telah basah dan balasan telah ditetapkan insya Allah”[3
Referensi
1]Imam as-Suyuthi, Tadrib ar-Rawi fi Syarh Taqrib an-Nawawi, juz.I (Riyadh: Maktabah ar-Riyadh al-Haditsah), hal.299
[2]Syekh Nashiruddin al-Albani, Dha’if Abi Daud, Juz. II (Kuwait: Mu’assasah Gharras li an-Nasyr wa at-Tauzi’,1423H), hal.264
[3]Syekh Ibnu ‘ Utsaimin, Majmu’ wa Fatawa Ibn ‘Utsaimin, juz.XVII, hal.268
Sumber: H. Abdul Somad, Lc., MA. 37 Masalah Populer, h. 89-90